De Zwarte Christus in Wyck

In de Sint Martinuskerk te Wyck, Maastricht wordt een zwart kruisbeeld vereerd. Het houten beeld stamt waarschijnlijk uit de eerste helft van de 13e eeuw. Nog steeds is de devotie voor de "Zwarte Christus" zeer levendig in Maastricht en omstreken.

Het is een majestueuze verschijning, de Zwarte Christus van Wyck. De notenhouten corpus werd waarschijnlijk in de vroege 13e eeuw gemaakt. Het valt niet met zekerheid te zeggen waar het beeld is gemaakt. Misschien is het door kruisvaarders meegebracht uit Palestina, maar het kan evengoed het werk zijn van een Maaslandse beeldhouwer. Zeer ongebruikelijk wordt de Gekruisigde afgebeeld in een rechte houding. Er zijn geen spijkerwonden aan handen en voeten zichtbaar.

Volgens een vroom verhaal zou het kruisbeeld rond 1300 ontdekt zijn door de dochter van een edelman uit Riemst, een plaatsje tussen Maastricht en Tongeren. Haar vader gaf haar na een pelgrimage naar het Heilige Land een noot. Voor zijn vrouw en andere kinderen had hij veel mooiere cadeaus meegebracht, maar dat scheen het eenvoudige meisje niet te deren. Ze besloot de noot in de tuin te planten en er ontsprong een boom. Op een dag gebeurde er iets wonderlijks met deze boom. Tijdens een zware onweersbui werd de boom door bliksem geraakt. Toen de onweersbui voorbij was vond het meisje in het midden van de gespleten boom een kruisbeeld. Het voorval werd beschouwd als een wonder en er was meteen een grote volkstoeloop uit de hele streek. Het kruisbeeld vond zijn weg naar Maastricht toen het meisje intrad bij de Witte Vrouwen, die een klooster hadden in de stad. Refererend aan de oorsprongslegende werd het beeld in de Maastrichtse volksmond "de Zwarte Christus uit de noot" genoemd, een benaming die men nog steeds gebruikt.

In Maastricht werd het beeld, samen met het graf van Sint Servaas en het beeld van de Sterre der Zee, het doel van bedevaarten. In de middeleeuwen ontstond het gebruik om "de maat van het Heilig Kruis" als talisman mee naar huis te nemen. De kloosternonnen maakten zijde linten van 1,72 meter, naar de lengte van de Zwarte Christus. Als men ze op het lichaam draagt zouden ze vooral heilzaam zijn bij koorts en moeilijke zwangerschappen. Men kan in de kerk van Wyck nog steeds gezegende linten kopen, alleen zijn ze nu van linnen in plaats van zijde.

Hoewel de devotie voor de Zwarte Christus sinds de middeleeuwen vrij constant is geweest begon in de 19e eeuw een nieuw bloeiperiode. De Witte Vrouwen verlieten in 1796 gedwongen hun Maastrichtse klooster. Via een omzwerving kwam het beeld in 1804 in de parochiekerk van Wyck terecht. Volgens een volksverhaal wilde een jaar eerder niemand minder dan Napoleon Bonaparte het kruis meenemen naar Parijs, maar de slimme Maastrichtenaren scheepten hem af met een kopie. Een andere legende verhaalt hoe het beeld van de Zwarte Christus op een Goede Vrijdag zelf aangaf in de kerk van Wyck te willen verblijven. Het kruis werd die dag op een versierde wagen geplaatst. De wagen werd door vier ossen getrokken. Het wonderlijke was dat de ossen zelf de weg naar de kerk wisten te vinden. Eenmaal aangekomen wilden ze geen stap meer verzetten voordat het kruis van de wagen werd genomen.

De Zwarte Christus wordt meegedragen in diverse Maastrichtse processies, onder andere in de Heiligdomsvaart die eens in de zeven jaar plaatsvindt. Duizenden pelgrims uit binnen- en buitenland brengen jaarlijks een bezoek aan het beeld. De votiefgaven bij het beeld tonen aan dat zij zich aansluiten bij een oude traditie van vertrouwen in "de Zwarte Christus uit de noot".

> De Sint Martinuskerk van Wyck bevindt zich op loopafstand van het Centraal Station van Maastricht en is dagelijks geopend (op zondag alleen tijdens diensten). Adres: Rechtstraat 2, 6221 EJ Wyck-Maastricht.